Πρόγραμμα 2013-2014
Ημερομηνία | Τίτλος | Εισηγητής | Βιβλίο | Συγγραφέας |
---|---|---|---|---|
30 Οκτωβρίου | της εξήγησης των πάντων | |||
Μία ετερόκλιτη σχέση | ||||
2.Σκάκι και σύγχρονη κοινωνία | 2.Η. Κουρκουνάκης | |||
Δευτέρα 20 Δεκεμβρίου 2010
Ο πυρετός της Ουρμπικάνδης: Το βιβλίο που θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 21 Ιανουαρίου
Είναι το όραμα μιας ουτοπιστικής αρχιτεκτονικής που ο ιδιοφυής Φρανσουά Σουίτεν, σ' αυτό το άλμπουμ, οδηγεί στο ακραίο της όριο, τόσο από εικονογραφική όσο και από αφηγηματική άποψη. Σε σενάριο του Μπενουά Πέετερς, ο ΠΥΡΕΤΟΣ ΤΗΣ ΟΥΡΜΠΙΚΑΝΔΗΣ, απ' το 1985 που πρωτοδημοσιεύτηκε στο γαλλικό περιοδικό A SUIVRE, ώς σήμερα, έλαβε επανειλημμένες διακρίσεις στα διεθνή φεστιβάλ, με σημαντικότερη τη βράβευσή του στο φεστιβάλ της Ανγκουλέμ το 1986
σαν το ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΑΛΜΠΟΥΜ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ.
Σάββατο 27 Νοεμβρίου 2010
Η μουσική του Πυθαγόρα (Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου)
Οι αριθμοί -η ουσία των μαθηματικών- κυβερνούσαν, πλέον, τη μουσική: η αρμονία της ψυχής προέκυπτε μέσα από την αρμονία των αριθμών. Και η ψυχή ήταν μόνο ένα από τα ενδιαφέροντα του Πυθαγόρα. Οι μαθητές του, οι Πυθαγόρειοι, ερμήνευαν -μέσα από τα μαθηματικά και ειδικά τους αριθμούς- την κρυφή τάξη του Σύμπαντος, και απέδιδαν στη μυστικιστική πυθαγόρεια οκτάβα την ενότητα όλων των δυνάμεων και των δραστηριοτήτων του φυσικού κόσμου (μια πρώιμη Θεωρία των Πάντων). Η «μουσική των σφαιρών» ήταν η μαθηματική ερμηνεία για τους ήχους που παράγονταν από την περιστροφή των πλανητών στο ουράνιο στερέωμα - όλα τα φαινόμενα αποδίδονταν σε συνδυασμούς παλλόμενων μικροσκοπικών χορδών, οι ταλαντώσεις των οποίων παρήγαν σωματίδια που αντιστοιχούσαν σε νότες (μια πρώιμη Θεωρία Χορδών).
Δευτέρα 1 Νοεμβρίου 2010
Δέκα πιθανοί λόγοι για τη μελαγχολία της σκέψης
Ο George Steiner γεννήθηκε το 1929 στο Παρίσι. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, στο Χάρβαρντ και στην Οξφόρδη με υποτροφία Rhodes. Δίδαξε Συγκριτική Λογοτεχνία σε Πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών, της Αγγλίας και της Ελβετίας. Είναι κριτικός και συγγραφέας πολλών έργων θεωρίας και κριτικής. Το 2004 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το βιβλίο αυτό είναι γραμμένο στα αγγλικά και αφιερωμένο από τον Στάινερ στο Γάλλο μεταφραστή του Pierre -Emmanuel Dauzat.
Στην αρχή του βιβλίου παρατίθεται ένα απόσπασμα του Γερμανού ρομαντικού στοχαστή Σέλλινγκ από το βιβλίο ''Περί της ουσίας της ανθρώπινης ελευθερίας'' (1809), το οποίο υπήρξε η αφορμή για να γράψει ο Στάινερ το στοχαστικό αυτό δεκάλογό του. Σύμφωνα με τον Σέλλινγκ, η θλίψη είναι αχώριστος συνοδός της σκέψης. Ο Στάινερ δέχεται τη διαπίστωση αυτή και θέλει να την εξακριβώσει. Υπάρχει η απόδειξη του θεωρήματος και λείπει ο συλλογισμός.
Ο πρώτος πιθανός λόγος για τη μελαγχολία της σκέψης είναι ότι η σκέψη είναι απεριόριστη και συνεπώς είναι θλιβερό το ότι μπορούμε να σκεφτούμε τα πάντα για τα πάντα. Ως δεύτερος πιθανός λόγος προβάλλεται από το συγγραφέα το ότι η σκέψη είναι ανεξέλεγκτη και διηνεκής. Βαρυθυμία, επίσης, προκαλεί, ως τρίτος λόγος, το γεγονός ότι η αληθινή πρωτοτυπία της σκέψης είναι υπερβολικά σπάνια. Ο Στάινερ προβάλλει ως τέταρτο πιθανό λόγο το γεγονός ότι η γλώσσα μονίμως προσπαθεί να επιβάλει την κυριαρχία της στη σκέψη. Επιπλέον, είμαστε ανίκανοι, σύμφωνα με το συγγραφέα, να αποθηκεύσουμε τη δυνητικά καρποφόρα τάση του ρεύματος που παράγεται από τη διαρκή λειτουργία της σκέψης. Ο έκτος πιθανός λόγος για τη μελαγχολία της σκέψης είναι η απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στη σκέψη και την υλοποίηση. Η πιο εμπνευσμένη σκέψη, ως έβδομος λόγος, στέκεται ανίκανη απέναντι στο θάνατο, μια ανικανότητα που δημιούργησε τα μεταφυσικά και τα θρησκευτικά μας σενάρια. Ως όγδοος λόγος, είναι ότι η σκέψη μπορεί να μας κάνει ξένους μεταξύ μας, να μας απομακρύνει. Η έλλειψη προσαρμογής της μεγάλης σκέψης και της δημιουργικότητας στα ιδανικά της κοινωνικής δικαιοσύνης είναι μια ένατη πηγή μελαγχολίας. Τέλος, ο δεκάλογος της βαρυθυμίας ολοκληρώνεται όταν, ενώ η σκέψη εξυψώνει τον άνθρωπο πάνω από κάθε άλλο ζωντανό πλάσμα, τον αφήνει όμως ξένο για τον ίδιο τον εαυτό του και για τα μεγέθη του κόσμου.
Ο George Steiner συνθέτει ένα στοχαστικό δοκίμιο γύρω από τη σύνδεση της θλίψης με τη σκέψη. Οι αιτίες της βαρυθυμίας που απαριθμεί κατοχυρώνουν την εικόνα του σκεπτόμενου ανθρώπου ως μελαγχολικού. Ο λόγος του είναι πειστικός και ευθύβολος. Σύμφωνα με τον Στάινερ, ελάχιστοι είναι αυτοί που σκέφτονται σωστά, τους οποίους αποκαλεί εγκεφαλικά εγγράμματους. Στην αρχή του βιβλίου το σημείωμα του μεταφραστή που επιγράφεται ως '' Το Καβαφικό divertimento'' αποτελεί έναν κατατοπιστικό οδηγό για την ανάγνωση του βιβλίου. Στην ελληνική γλώσσα μεταφέρθηκε άρτια από τον Σεραφείμ Βελέντζα, που θεωρείται ο δοκιμότερος στο στοχαστικό και βιογραφικό λόγο, σύμφωνα με τον Δ. Ν. Μαρωνίτη. Ας προσπαθούμε λοιπόν, όσο το δυνατόν περισσότερο, να χρησιμοποιούμε την ενέργεια της σκέψης μας σωστά, χωρίς να τη σπαταλάμε ανούσια.
Σάββατο 9 Οκτωβρίου 2010
Κυριακή 26 Σεπτεμβρίου 2010
H Λέσχη Ανάγνωσης Κομοτηνής αλλάζει σημείο συνάντησης!
Τρίτη 1 Ιουνίου 2010
Προτείνετε βιβλία που θα επιθυμούσατε να παρουσιάστουν στη λέσχη μας!
η λέσχη μας τη νέα χρονιά θα είναι ανοικτή και σε βιβλία που δεν έχουν σχέση με το χώρο των θετικών επιστημών. Στα πλαίσια αυτά θα επιθυμούσαμε να προτείνετε (ως σχόλιο) κάποια βιβλία που θα σας ενδιέφεραν να παρουσιαστούν ή -ακόμη καλύτερα- να τα παρουσιάσετε εσείς οι ίδιοι. Στην περίπτωση που σας ενδιαφέρει να αναλάβετε μία παρουσίαση επικοινωνήστε μαζί μας στο e-mail: leshi.anagnosis.komotinis@gmail.com
Καλό καλοκαίρι...
Δευτέρα 29 Μαρτίου 2010
O Γκαλουά και το κλειδί της συμμετρίας
Συμμετρία: η έννοια-κλειδί στα έργα των εικαστικών, των αρχιτεκτόνων και των μουσικών. Όμως, για τους μαθηματικούς, η "συμμετρία των εξισώσεων" παρέμενε, στο διάβα των αιώνων, μια αγωνιώδης αναζήτηση.
Μια παράξενη ιστορία ανακάλυψης με πλήθος εκκεντρικών πρωταγωνιστών: ο βαβυλώνιος γραφέας· ο αναγεννησιακός χαρτοπαίχτης Καρντάνο που έκλεβε μαθηματικές μεθόδους· ο αδικοχαμένος φυματικός Άμπελ· ο "πρίγκιπας των μαθηματικών" Γκάους· το ορόσημο Γκαλουά· ο ευγενής Χάμιλτον που -στο ντελίριο της οινοποσίας- σκάλισε τις απαράμιλλης έμπνευσης εξισώσεις του πάνω σε μια πέτρινη γέφυρα· ο Κίλινγκ και οι ομάδες Λι με τις 248 διαστάσεις· ο Αϊνστάιν και οι θεωρητικοί φυσικοί της κβαντικής μηχανικής που περιγράφουν το σύμπαν...
Χαράματα, λίγο πριν ξεκινήσει για τη θανάσιμη μονομαχία, ο Γκαλουά γράφει: "...δεν μπορεί να επιλυθεί, επειδή έχει τον εσφαλμένο τύπο συμμετρίας...". Συγκεντρώνει βιαστικά όλες τις πρωτόγνωρες επινοήσεις του για τη "θεωρία ομάδων", και φεύγει... για χάρη μιας γυναίκας.
Ο Γκαλουά δέχεται μια αρχαία μαθηματική παράδοση, την άλγεβρα, και εφευρίσκει σ' αυτήν ένα νέο εργαλείο για τη μελέτη της συμμετρίας. Κρατά στο χέρι του το κλειδί για τη βασιλική οδό προς το αύριο.
Σήμερα, η μελέτη των "ομάδων συμμετρίας" που συνδέονται με τους οκταδικούς αριθμούς, ίσως σηματοδοτεί την ενοποίηση κβαντικής θεωρίας, σχετικότητας, και υπερχορδών. Η ύπαρξη του σύμπαντος ερμηνεύεται και η πολυπόθητη "Θεωρία των Πάντων" βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής.
Παρασκευή 26 Φεβρουαρίου 2010
Η μέτρηση του κόσμου σίγουρα δεν κέντριζε το ενδιαφέρον μόνο του Αλεξάντερ φον Χούμπολτ και του Καρλ Φρίντριχ Γκάους, των ηρώων του διάσημου ομώνυμου μυθιστορήματος του Ντάνιελ Κέλμαν, αλλά συνέπαιρνε πάντα τους ανθρώπους. Ο ήρωας στο νέο μυθιστόρημα του Τεύκρου Μιχαηλίδη, ο Αχμές, που έζησε κάπου ανάμεσα στο 1700 και το 1500 π.Χ., είχε και αυτός κολλήσει την ίδια πετριά. Είναι πραγματικό πρόσωπο, ένας γραφέας στην υπηρεσία του Φαραώ για τον οποίο δεν γνωρίζουμε τίποτα, πέραν βέβαια αυτού για το οποίο έμεινε στην ιστορία: ενός παπύρου, με το όνομα «πάπυρος του Ριντ»- από τον αντίστοιχο... «Έλγιν» ο οποίος τον παρέδωσε στο Βρετανικό Μουσείο. Ο πάπυρος περιέχει δύο πίνακες διαιρέσεων, 84 λυμένα προβλήματα αριθμητικής και γεωμετρίας και τρεις σημειώσεις ιστορικού περιεχομένου που μας πληροφορούν σχετικά με την προέλαση, από τον Νότο, του Φαραώ Αχμές- απλή... συνωνυμία- και την εκδίωξη των Ασιατών Υκσώς από την Αίγυπτο.
Από τον πάπυρο αυτόν έχουμε πληροφορηθεί το επίπεδο των μαθηματικών γνώσεων των αρχαίων Αιγυπτίων, που δεν ήταν αμελητέες. Στο Αχμές,ο γιος του φεγγαριού, ο Τεύκρος Μιχαηλίδης μπαίνει στον πειρασμό και αναπλάθει μυθιστορηματικά τη ζωή του Αχμές, δίνοντάς μας μια πανοραμική εικόνα της εποχής και μυώντας τον αμύητο αναγνώστη στην ιστορία της Αιγύπτου, αλλά και στην ιστορία των αριθμών.
Ο Αχμές, υιοθετημένο παιδί καλής οικογένειας μαζί με τον φίλο του Άμανθυ, πήγαν στην ανώτερη σχολή γραφέων του ναού του Φθα, κάτι σαν την... Ανώτατη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης της εποχής. Ο Άμανθυς προοριζόταν για επιστάτης και ο Αχμές για αρπεδονάπτης (τοπογράφος) που κάθε χρόνο οριοθετεί τα χωράφια των οποίων η τοπογραφία αλλάζει, ανάλογα με τις πλημμύρες του Νείλου. Τους παρακολουθούμε από τη σχολή μέχρι τα καπηλειά και τα πορνεία και από τα χωράφια μέχρι την τροπή που παίρνει η ενήλικη, επαγγελματική ζωή τους. Μαθαίνουμε για το πώς ακριβώς ο Νείλος έδινε ζωή στην Αίγυπτο, για τις ταφικές συνήθειες των Αιγυπτίων, για το πώς μετρούσαν τον χρόνο ακόμα και για τους Κεφτιού, έναν λαό που πιθανότατα είναι οι Κρήτες.
Δευτέρα 25 Ιανουαρίου 2010
Άρθρο στο ΒΗΜΑ για την "Επιπεδοχώρα" του E. Abbott, το βιβλίο που θα παρουσιαστεί την Πέμπτη 25 Φεβρουαρίου στη λέσχη μας
Ας δούμε πιο προσεκτικά τη γεωγραφία της «Επιπεδοχώρας». Δεν υπάρχει ήλιος ούτε ουράνια σώματα. Τα σπίτια είναι όλα χωρίς παράθυρα, πενταγωνικά τα τρίγωνα απαγορεύτηκαν από την Πολεοδομία, τα τετράγωνα σώζονται μόνο σε καθυστερημένες αγροτικές περιοχές. Οι γυναίκες είναι απλές ευθείες γραμμές και βρίσκονται στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας. Χάρη στο σχήμα τους μπορούν να γίνουν αόρατες και θεωρούνται ολότελα ανυπόληπτες. Κάθε κοινωνική τάξη έχει το δικό της σχήμα: στρατιώτες και εργάτες είναι ισοσκελή τρίγωνα, οι μικροαστοί ισόπλευρα τρίγωνα, οι «κύριοι» και οι επιστήμονες τετράγωνα ή πεντάγωνα, οι ευγενείς κανονικά πολύγωνα και οι ιερείς κύκλοι. Ολα τα αρσενικά παιδιά ανώτερης τάξης εξασφαλίζουν μία πλευρά παραπάνω από τον πατέρα τους για λόγους κοινωνικής κινητικότητας αλλά και έμποροι ή στρατιώτες είναι πιθανόν να ανεβούν αν αποκτήσουν πολλά χρήματα ή ανδραγαθήσουν στη μάχη. Κεντρικό σύνθημα της εξουσίας προς τους πολίτες είναι το «Φροντίστε το σχήμα σας!», ενώ η ζωή εξελίσσεται μάλλον μονότονα αφού οι τέχνες χαρακτηρίστηκαν ανατρεπτικές και απομονώθηκαν. Τεχνικά πάντως η σύλληψη του Αμποτ δεν έχει σχεδόν καθόλου αντιφάσεις, άρα ένας τέτοιος κόσμος είναι δομικά πιθανός. Επιβεβαίωση της εσωτερικής του συνέπειας αποτελεί άλλωστε η συγγραφή νέων περιπετειών με σκηνικό τη Flatland από τους Hinton (1907), Durrell (1938), Burger (1965), Dewdney (1983), Rucker (1984) και πρόσφατα η ανάπτυξη σχετικού λογισμικού προσομοίωσης (Planiverse κ.ά.).
Γιατί όμως η φαντασία του καλού κληρικού στράφηκε με τόση δίψα στις άλλες διαστάσεις; Την εποχή εκείνη οι αναζητήσεις των θιασωτών της μη ευκλείδειας γεωμετρίας άνοιξαν την όρεξη σε πνευματιστές και θεοσοφιστές να διακηρύξουν την ύπαρξη παράλληλων κόσμων. Τις επόμενες δεκαετίες μάλιστα η κατεύθυνση αυτή αποδείχθηκε αρκετά γόνιμη, όταν ο Αϊνστάιν πρότεινε το σύμπαν των τεσσάρων διαστάσεων (1916) και έγιναν φανερές οι πιθανές συνέπειες της απροσδιοριστίας του Χάιζενμπεργκ. Ο Αμποτ θέλησε ακολουθώντας μια φόρμα γνωστή από «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ» να αναδείξει τη μικρότητα των κοινών τόπων και αρχών του 19ου αιώνα αλλά προσπάθησε επίσης, εμπνεόμενος από την «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων», να δώσει ένα όχημα και έναν χάρτη προς μια διαφορετική, ανώτερη πραγματικότητα. Οι αναγνώστες αναλογιζόμενοι την «Επιπεδοχώρα» κατάλαβαν ότι από τη μακάρια θέση τους δεν τα βλέπουν όλα. Η σκιά της άλλης διάστασης (του χρόνου;) έπεσε πάνω στην οπτική γωνία που τους επέβαλλε η εποχή. Για μας όμως σήμερα, πέρα από μια ευχάριστη και δημιουργική σπαζοκεφαλιά, τι νέο έχει να προσφέρει η «Επιπεδοχώρα»; Την ξεχασμένη αλήθεια ότι δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τις αισθήσεις μας και πως η κοινή λογική είναι συνήθως συντηρητική και στενόμυαλη. Το έργο αποτελεί την κρυφή έξοδο κινδύνου από τον δεδομένο, αυτάρεσκο κόσμο μας. Διαθέτει μια γεύση ανώτερης, πιο καθαρής ύπαρξης. Η γραφή του καταφέρνει να μας παρασύρει όπως το λευκό κουνέλι την Αλίκη σε μια ζόρικη αλλά μαγική πραγματικότητα. Και αν ο μελαγχολικός τετράγωνος ήρωας αποτυγχάνει τελικά να πείσει τους συμπολίτες του, το alter ego του, ο Αμποτ, αποδεικνύεται πολύ αποτελεσματικότερο: η Επιπεδοχώρα είναι το μοναδικό βιβλίο που διάβασε σε όλη του τη ζωή ο πλέον ταλαντούχος μαθηματικός του αιώνα μας, ο θρυλικός Paul Erdos.
Τετάρτη 13 Ιανουαρίου 2010
Η απολογία ενός μαθηματικού
Xωρίς ίχνος σεμνοτυφίας -στα 1940, με τη δύση της καριέρας του- ο καθηγητής G.H. Hardy υπερασπίζεται με πάθος αλλά χωρίς φανατισμό, τη μαθηματική δημιουργία. Ένα βιβλίο -εκκεντρικό συχνά στις απόψεις του, με διάθεση κάποτε μελαγχολική και κάποτε δηκτική- που μυεί μυημένους και αμύητους, φίλους και μη της επιστήμης, στον παράξενο κόσμο των καθαρών μαθηματικών και στις αξίες και αντιλήψεις μιας εποχής που φαίνεται ότι σβήνει. H ελληνική μετάφραση συνοδεύεται από εκτενή σχόλια που εισάγουν τον Έλληνα αναγνώστη στον τρόπο ζωής και τις συνήθειες του κοινωνικού και επιστημονικού περίγυρου της Aγγλίας του μεσοπολέμου.